Το έργο μας…

Πρόκειται για σύνθεση και διασκευή αποσπασμάτων από τρία κείμενα με στόχο να διαφανούν τόσο τα μεταξύ τους κοινά σημεία, όσο και οι μεταξύ τους αντιθέσεις. Από τη σύνθεση αυτή προέκυψε ένα πρωτότυπο σενάριο το οποίο αποτελείται κυρίως από αποσπάσματα της «Αντιγόνης» του Μπρεχτ, εμπλουτισμένα από χορικά της σοφόκλειας τραγωδίας, καθώς και από αποσπάσματα της «Ισμήνης» του Ρίτσου. Η σύνθεση των αποσπασμάτων θεατρικά επιτυγχάνεται με τη βοήθεια του αφηγητή – χαρακτηριστικού προσώπου στα έργα του Μπρεχτ προκειμένου να επιτευχθεί η μπρεχτική αποστασιοποίηση - τον οποίο ταυτίσαμε με το πρόσωπο που δίνει στο έργο του Ρίτσου τις σκηνοθετικές οδηγίες του «προλόγου» και του «επιλόγου». 

Η  προσέγγιση του μύθου και τα είδωλα στον καθρέφτη…

Η παράσταση είναι το αποτέλεσμα μιας έρευνας που κινήθηκε σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα και η οποία πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας, το 1ο ΓΕΛ Ναυπλίου, στα πλαίσια του μαθήματος της Ερευνητικής Εργασίας (project) σε συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου του Παν/μιου Πελοποννήσου. Ξεκινήσαμε το α’ τετράμηνο μελετώντας θεωρητικά βασικές έννοιες που σχετίζονται με το θέατρο, το αρχαίο δράμα και τη δραματουργία. 

Στο β‘ τετράμηνο μελετήσαμε σε βάθος την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή προβαίνοντας σε συγκριτική ανάλυση με σύγχρονα έργα που είχαν ως σημείο αναφοράς το συγκεκριμένο μύθο. Η έρευνα αυτή μας οδήγησε στη μελέτη της Αντιγόνης του Μπρεχτ και του μονολόγου  Ισμήνη του Γ. Ρίτσου που περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή Τέταρτη Διάσταση. Το κείμενο του Μπρεχτ το προσεγγίσαμε ως προς τη φιλολογική πλευρά της σύγκρισης των δύο ομώνυμων κειμένων και ως προς το «επικό θέατρο» και τις σκηνοθετικές τεχνοτροπίες (αποστασιοποίηση), που εισήγαγε στο σύγχρονο θέατρο ο ίδιος ο Μπρεχτ. Το κείμενο του Ρίτσου, από την άλλη πλευρά, μας οδήγησε στην αποκάλυψη ότι τα γεγονότα έχουν πολλές Διαστάσεις και όψεις καθώς και ότι μπορούν να έχουν πολλαπλές αναγνώσεις. Μέσα από το συγκεκριμένο κείμενο είδαμε το μύθο από την οπτική γωνία της Ισμήνης και όχι της Αντιγόνης. Τοποθετήσαμε μεταξύ των ηρωίδων καθρέφτες και είδαμε να καθρεφτίζονται σ’ αυτούς αλλοιωμένα τα είδωλά τους…. 

Ως είδωλα που καθρεφτίζονται αντικριστά το ένα απέναντι στο άλλο είδαμε και τις δύο διαστάσεις της Ισμήνης, από τη μια την ηλικιωμένη Ισμήνη, τη μόνη από την οικογένεια που επέζησε και η οποία τώρα προβαίνει σε μνημονικές ανακλήσεις του παρελθόντος της. Η ηλικιωμένη Ισμήνη αποδομεί με τον τρόπο της τη στάση και την προσωπικότητα της αδερφής της και αναδεικνύει το δικό της ρόλο στην οικογένεια.  Από την άλλη, το «φάντασμα» της νιότης της, τη νεαρή Ισμήνη, βοηθά την πρώτη να δει, να συνειδητοποιήσει και τελικά να φθάσει στο τραγικό τέλος, στο βασανιστικό θάνατο από τις ίδιες της τις αναμνήσεις. 

Η ιδέα…

• ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΗ Η ΑΔΙΑΚΟΠΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ ΣΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ;
• ΓΙΑΤΙ ΜΙΑ ΔΡΑΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ, ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ, ΝΑ ΕΠΑΝΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ, ΣΕ ΒΑΘΜΟ ΠΟΥ ΝΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΕΜΜΟΝΕΣ ΙΔΕΕΣ;»

(George Steiner "Οι Αντιγόνες")

• «η τέχνη μπορεί να υποδείξει τρόπους αναμόρφωσης της σχέσης μας με τον κόσμο…»
• «ο κόσμος μας θα μπορούσε να είναι αλλιώς…»
• «Ο Μπρεχτ έστησε μιαν αντάρτισσα Αντιγόνη, εμπνευσμένος από την εποποιία της αντίστασης στο ναζισμό, μια ηρωίδα που δεν υπερασπίζεται το νόμο του αίματος, απέναντι στους νόμους του κράτους (Κρέοντας), αλλά αντιστέκεται ενάντια στους δυνατούς, στους σκοταδιστές, στους τρομερούς, στους εγκληματίες.»
• «Ένα από τα αρχαιόθεμα ποιήματα της ’’Τέταρτης Διάστασης’’ του Γ. Ρίτσου είναι και η Ισμήνη, που γράφεται στο διάστημα 1966–1971. Ο Ρίτσος εδώ αξιοποιεί το μυθικό υλικό που πραγματεύεται ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη, πράγμα που πιστοποιείται και από την ύπαρξη σαφών αναφορών σε αυτήν στο ίδιο το κείμενο του μονολόγου»
• Ο Ρίτσος συμπληρώνει τη σοφόκλεια εκδοχή, αναδεικνύοντας πτυχές του χαρακτήρα των δύο κοριτσιών που δεν υπάρχουν στην τραγωδία.[…] Η πραγματική αποκάλυψη υπάρχει στον επίλογο. Είναι η στιγμή που η Ισμήνη παύει να ενεργεί και να σκέφτεται στον αντίποδα της αδελφής της και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, αυτονομείται και ορίζει, πια, η ίδια τη ζωή της, μετά την εκ βαθέων εξομολόγηση, μετά την αποκάλυψη της δικής της αλήθειας. 
• Λίγα λόγια για τον Μπρεχτικό αφηγητή…

Σύμφωνα με τον Μπρεχτ «Δεν πρέπει τα γεγονότα να περνούν απαρατήρητα το ένα πίσω από το άλλο, μα να μπορεί να παρεμβάλλεται ο θεατής ανάμεσά τους με την κρίση του». Οι κόμποι που συνδέουν τα γεγονότα πρέπει να είναι φανεροί. Οι φανεροί κόμποι εισάγουν μοιραία το ορατό υποστήριγμα μιας διακοπής. Και πράγματι, αυτή η διακοπή είναι που ορίζεται σαν το κατεξοχήν πεδίο της μπρεχτικής αποστασιοποίησης και της κριτικής απόστασης του θεατή.

Πολλές φορές μάλιστα η εξέλιξη του έργου προαναγγέλλεται ώστε να εμποδιστεί ο θεατής να παρασυρθεί από το ενδιαφέρον του, χάνοντας έτσι τη δυνατότητα της κριτικής απόστασης. Σ’ αυτόν ακριβώς το ρόλο καλείται να ανταποκριθεί ο αφηγητής του Μπρεχτ. Είναι, δηλαδή, αυτός που θα δημιουργήσει την απαραίτητη απόσταση ανάμεσα στο θίασο που απλά «δείχνει» το έργο και το θεατή που καλείται να υιοθετήσει κριτική στάση απέναντι σ’ αυτό. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι πολλές φορές ο αφηγητής αποδομεί ή και ειρωνεύεται με τη στάση του τους χαρακτήρες του έργου.

(Αποσπάσματα από την ερευνητική εργασία που πραγματοποιήθηκε στο σχολείο με τίτλο «Διαφορετικές αναγνώσεις της Αντιγόνης - η βιωματική εμπειρία μιας θεατρικής παράστασης»)

Η Τέχνη εξυπηρετεί την αλήθεια. Η αλήθεια όμως ποτέ δεν είναι μόνο μία…

Η ομάδα μας ασχολήθηκε με τρία κείμενα, δηλαδή μελέτησε τρεις συμβάσεις και άπειρες συνθήκες σκηνοθεσίας. Όταν κάποιος καλείται να ασχοληθεί με την πορεία της σκηνοθεσίας για την παράσταση ενός έργου αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα πως θα βρεθεί αντιμέτωπος με έναν κυκεώνα δυσκολιών. Τα κυρίαρχα ερωτήματα στα οποία ο σκηνοθέτης καλείται να δώσει απαντήσεις με τη σκηνοθετική του πρόταση είναι: Ποιος, Πού, Πότε, Γιατί, Πώς;

Σοφοκλής, Μπρεχτ, Ρίτσος: τι κοινό υπάρχει ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς συγγραφείς-ποιητές, τριών διαφορετικών εποχών; Αυτό που διακρίναμε ήταν η επιθυμία του ιδεατού και ιδανικού.

Όπως ο Μπρεχτ δανείστηκε το μύθο για να καταστήσει τον προβληματισμό του πιο προσιτό στο κοινό, έτσι κι εμείς δανειζόμαστε το μύθο και τις συνθήκες που διαμορφώνουν οι ποιητές για να πειραματιστούμε με διαφορετικές σχολές, ρεύματα και τάσεις σκηνοθεσίας.

Μ. Κονάκα, Τζ. Πετρίδη

Ο μύθος παραμένει ίδιος, αλλά η ματιά και η εστίασή μας είναι διαφορετικές.

Παρά το γεγονός ότι διατηρεί την ίδια δομή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ωστόσο μεταβάλλεται και επαναπροσδιορίζεται συνεχώς μέσα από τη μεταφορά του στην καθημερινότητα της κάθε εποχής. Μέσα από το συγκεκριμένο project προσεγγίσαμε το μύθο ως προς τη  γυναικεία προοπτική και εστιάσαμε στις αντι-ηρωίδες, στις φιγούρες που προβάλλονται ως συμβιβασμένες και υποταγμένες στη μοίρα τους και στη θέληση των ισχυρών.

Προσπαθήσαμε να διαβάσουμε τη δική τους αλήθεια, να αντιληφθούμε τη δική τους οπτική για τον κόσμο. Η Ισμήνη είναι εκείνη που υποτάχθηκε στον ισχυρό δυνάστη και αποδέχτηκε τη μοίρα της∙ το φάντασμα του παρελθόντος της είναι εκείνο που θα την οδηγήσει στο να επανεξετάσει τις επιλογές της και να σταθεί κριτικά απέναντι στις επιλογές της αδερφής της. Ο καθρέφτης, ως ναρκισσιστικό σύμβολο αλλά και ως σύμβολο αυτογνωσίας θα συμβάλει σ’ αυτήν τη σκληρή καταβύθιση στο παρελθόν και η κουνιστή πολυθρόνα θα εκφράσει την αέναη ταλάντωση στην οποία θα την οδηγήσουν οι σκέψεις και τα συναισθήματά της. 

Επίσης, εστιάσαμε στο θέμα της σύγκρουσης και αναζητήσαμε τις δυνάμεις  που συγκρούονται στο συγκεκριμένο μύθο: ο ισχυρός με τον αδύναμο, η ανδρική με τη γυναικεία φύση, ο νόμος του κράτους με τον άγραφο νόμο, ο έρωτας με τη μοίρα… 

Μ’ αυτές τις σκέψεις οδηγηθήκαμε μέχρι τη σημερινή παράσταση, έχοντας αποκομίσει από όλη αυτή την περιήγηση μοναδικά βιώματα και συναισθήματα, με πολυτιμότερο από αυτά, τη χαρά της καθημερινής, δημιουργικής επαφής μας με τα παιδιά.  

Σοφία Στενού

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Σοφία Στενού 
Θεατρολόγοι του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Παν/μίου Πελοποννήσου: Μαριάννα Κονάκα, Τζένη Πετρίδη
Υπεύθυνος καθηγητής Παν/μίου Πελοποννήσου: Αστέριος Τσιάρας

Ηθοποιοί με τη σειρά που εμφανίζονται:

Ισμήνη Μπρεχτ: Θεώνη Μανουσάκη
Ισμήνη Γ. Ρίτσου νεαρή: Ιωάννα Βερβεσού
Ισμήνη Γ. Ρίτσου ηλικιωμένη: Ήλια Μιχαλοπούλου
Αφηγήτρια: Τρέισι Τζαμέτα
Αδελφή 1η Brecht: Έλλη Σάββα 
Αδελφή 2η Brecht: Νάσια Παπασαράντου
Ες–Ες: Δημήτρης Καλύβας
Αντιγόνη: Έρρικα Τρίγκα
Κρέων: Παναγιώτης Τούμπας
Γέροντες Θήβας – χορός: Δημήτρης Καλύβας, Δήμητρα Μπακρυσιώρη, Τίνα Μπινιάρη, Εμμανουέλα Ντόκου, Ειρήνη Παπαγεωργίου
Φύλακας: Δημήτρης Καλύβας
Αίμων: Σωτήρης Σωτηρόπουλος – Γιώργος Τζιάβας
Νεαρός Αξιωματικός: Γιώργος Τζιάβας

Η σκηνοθεσία της παράστασης βασίστηκε σε αυτοσχεδιασμούς των μαθητών – ηθοποιών και πραγματοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση των: Μαριάννας Κονάκα, Τζένης Πετρίδη, Σοφίας Στενού

Βοηθός παραγωγής: Μάρω Φρισύρα
Σχεδιασμός Φωτισμού: Γιάννης Σαρηγιάννης
Επιλογή μουσικών θεμάτων: Χρήστος Τερζόπουλος, Μάρω Φρισύρα
Τεχνική επεξεργασία Μουσικών Θεμάτων: Χρήστος Φλεβάρης
Σχεδιασμός κοστουμιών: Βασιλική Τζαφάρ – Μαριάννα Κονάκα – Σοφία Στενού
Κατασκευή κοστουμιών: Όλγα Κοντού
Σχεδιασμός σκηνικού: ομάδα μαθητών project – Μαριάννα Κονάκα – Σοφία Στενού
Συντονισμός – Επικοινωνία – επιμέλεια προγράμματος: Σοφία Στενού
Συστήματα ήχου – φωτισμού: D.N.A. SYSTEMS, Άρης Ίσαρης

Ευχαριστίες

Ευχαριστούμε θερμά :

• το ΦΟΥΓΑΡΟ για την πρακτική, υλική και ηθική στήριξη της προσπάθειάς μας καθώς και για τη διάθεση των απαραίτητων χώρων προκειμένου να πραγματοποιηθεί η παράσταση.
• τους γονείς των παιδιών που συμμετείχαν στην παράσταση για την υπομονή τους, τη βοήθειά τους και την με κάθε τρόπο υποστήριξη της ομάδας μας. 
• το Γιάννη Σαρηγιάννη για την καλλιτεχνική και τεχνική του υποστήριξη. 
• τη Δήμητρα Μητροπούλου, την Αρετή Καρρά και την Ειρήνη Κονάκα  για την παραχώρηση των εξαιρετικών αντικειμένων και ρούχων που αξιοποιήσαμε στην παράσταση. 

Χορηγοί

• ΦΟΥΓΑΡΟ
• ΙΚΟΝΑ Ν.Γ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε.Β.Ε

Η είσοδος είναι ελεύθερη. Ώρα έναρξης 9μμ.